Betekenis

Laatst zag ik een interview waarin gesproken werd over betekenisvol leven. De grote vraag in dat programma was “wat is dat nou, betekenisvol leven?” En je snapt het al, de antwoorden zijn zeer uiteenlopend. Het is een existentiële vraag wat de zin van het leven is, we zoeken allemaal naar antwoorden en betekenis. En elk antwoord levert weer tien nieuwe vragen op is mijn ervaring.

Het woord “betekenis” triggerde mij omdat betekenissen nogal bepalend kunnen zijn voor onze levensloop. 

We leren betekenis geven door onze opvoeding en onze socialisatie. We nemen normen en waarden aan die in onze maatschappelijke context wenselijk zijn. Onuitgesproken afspraken door niemand en door iedereen ooit bedacht. De cultuur waaruit je komt is erg bepalend voor de betekenis die je geeft. 

Als je gaat onderzoeken hoe het principe van betekenis geven werkt dan zou je dat als volgt kunnen zien:

Er doet zich een omstandigheid voor. Wanneer deze omstandigheid in jou iets raakt reageer jij hierop. Jouw reactie kun je zien als gedrag. Gedrag is tot uitdrukking gebrachte emotie. En een emotie kun je zien als een gevoel waar door je denker een betekenis aan is gegeven. Jouw betekenis, dus jouw emotie. Deze verankert zich in jouw systeem wat groter is dan je denker. Je geheugen zit in je hele lichaam. 

Dit proces gebeurt ontelbare keren in je leven. Hieruit ontstaat jouw referentiekader wat je weer kan zien als jouw besturingssysteem en jouw kijkvenster. Jouw referentiekader bepaalt hoe je naar de wereld kijkt en hoe je op de wereld reageert. Als kuddedier pas je dit alles ook nog aan op je directe omgeving. Je bent ervan overtuigd dat jouw referentiekader hetzelfde is als dat van je naaste omgeving. Je checkt bij elkaar of je hetzelfde vindt van iets. Of dit uiteindelijk werkelijk hetzelfde is kun je nooit weten. Check maar eens bij elkaar de kleur van een roos. Hoe weet je dat je allebei hetzelfde ziet. 

Betekenissen kunnen ons aardig in de weg zitten, terwijl ze tegelijkertijd ook ons leven kleuren. Een krachtige oefening om te onderzoeken wat betekenissen met je doen en hoe bepalend ze zijn bij je keuzes is de oefening “alles betekent niets”. Deze oefening komt uit het boek “Een cursus in wonderen”, waarin dagelijkse lessen staan die je kunnen helpen bij je bevrijdingsdans. Ik ken de oefening al twintig jaar en blijf verbaasd over de kracht en de universele, gelijke reacties van iedereen met wie ik de oefening heb gedaan.  In deze oefening onderzoek je de betekenis die je aan voorwerpen, gebeurtenissen en mensen geeft. Je haalt alle betekenis weg tot totale betekenisloosheid. Dit levert nogal eens behoorlijk wat verzet op. Door hier doorheen te gaan en toch bij betekenisloosheid uit te komen geef je jezelf alle ruimte om opnieuw te onderzoeken wat de werkelijke betekenis is, wellicht een nieuwe, beter passende betekenis. Wellicht kun je afscheid nemen van betekenissen, loslaten.

Het proces van betekenis geven wordt ook zichtbaar. Wie is het die betekenis geeft? En waar wordt betekenis aan gegeven? Je kan zien, als je kijkt vanuit stilte en leegte, dat er een vorm opkomt in bewustzijn, dat er uit je referentiekader een herinnering opkomt die gekoppeld wordt aan de vorm, dit wordt vastgesteld en hoppa, een betekenis is geboren, of een reeds bestaande betekenis is bevestigd, bekrachtigd.

Kijk je nog scherper dan zie je dat dit in elk moment gebeurt. Haak je niet meer aan, maar blijf je de waarnemer van dit hele gebeuren dan is er geen uitbreiding van referentiekader meer maar slechts een ervaren in het Nu. Open, betekenisloos met alle ruimte voor verwondering. Een verwondering die veel helderder is en veel intenser ervaren kan worden omdat er geen persoonlijke betekenissen meer doorheen prutten. Het is hiervoor wel nodig om stil te staan en te kijken, zonder oordeel. Meditatie is een goede vorm om naar de leegte te gaan en stil te kijken naar wat op wil komen. Als dit je dagelijkse oefening is zal het je identificatie met je persoonlijke betekenissen laten oplossen om ruimte te maken voor het oneindige, open bewustzijn wat leeg en bewegingloos is als een rimpelloos wateroppervlak waarin slechts een weerspiegeling zichtbaar is van de illusie die we zien. Daarin is alle ruimte om de illusie opnieuw te benoemen en niets meer uit te sluiten.